رله چيست و چگونه كار مي‌كند؟
در يك كارخانه، يك موتور روغن‌كاري ۱۰ دقيقه قبل از موتور اصلي شروع به كار مي‌كند تا عمليات روغن‌كاري را پيش از راه‌اندازي موتور انجام دهد. رله، تجهيزي است كه به بهترين شكل ممكن اين توالي را مديريت مي‌كند. در اين مقاله با ساختار، عملكرد و كاربر رله آشنا خواهيد شد. همچنين، اگر علاقه‌مند به دانستن تفاوت‌هاي رله با كنتاكتور و كليد هستيد، تا پايان با ما همراه باشيد.
رله چيست؟
فرض كنيد يك اكسترودر داريد كه دو سيكل گرم‌كاري و خنك‌كاري دارد و قصد داريد دما را به ۲۰۰ درجه سانتي‌گراد برسانيد. اگر دما از حد مطلوب فراتر رود، سيستم گرمايش (المنت‌ها) بايد خاموش و فن‌ها فعال شوند تا دما به تعادل برسد. براي اين منظور، از رله استفاده مي‌كنيم تا فن‌ها را به مدار اضافه كنيم.
رله (Relay) وسيله‌اي است كه بين دو يا چند نقطه اتصال الكتريكي ارتباط برقرار مي‌كند. رايج‌ترين و پركاربردترين نوع رله، رله الكترومكانيكي يا EMR (Electromechanical Relay) است. به بيان ساده، رله شبيه به كنتاكتور عمل مي‌كند؛ يعني هنگامي كه برق دريافت مي‌كند، كنتاكت‌هاي آن باز يا بسته مي‌شوند و به اين ترتيب مدار قطع و وصل مي‌شود.
كاربردهاي رله
رله‌ها در بسياري از سيستم‌ها و كاربردهاي مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرند. برخي از مهم‌ترين كاربردهاي رله عبارتند از:
۱. مدارهاي فرمان و رله‌تكنيك براي ايجاد منطق كنترلي
۲. سيستم‌هاي كنترل روشنايي
۳. تابلوهاي رله‌تكنيك به عنوان كنتاكت كمكي
4. راه‌اندازي فن‌هاي كم‌مصرف
۵. راه‌اندازي آلارم‌ها و آژيرها
۶. به عنوان ايزولاتور و واسط بين PLC و كنتاكتورها در تابلوهاي PLC
نوع نصب رله (برد رله و سوكت ريلي)
رله‌ها به دو روش در مدار نصب مي‌شوند:
۱. برد رله
۲. سوكت ريلي
برد رله
برد رله (Relay Board) امكان اتصال ورودي‌ها و خروجي‌ها را بدون نياز به سيم‌كشي‌هاي پيچيده فراهم مي‌كند. اين نوع بردها به دليل سهولت در استفاده و مقرون به صرفه بودن، معمولاً در تابلوهاي PLC به كار مي‌روند.
سوكت ريلي
براي نصب تكي و جداگانه رله‌ها روي ريل‌هاي تابلو، از سوكت ريلي استفاده مي‌شود. اين سوكت‌ها همچنين گزينه مناسبي براي ايجاد فاصله فيزيكي بين رله‌ها هستند.
نحوه سيم‌كشي رله به PLC
فرض كنيد مي‌خواهيد PLC را از طريق رله به كنتاكتور متصل كنيد. در اين حالت، با فرمان PLC، موتور متصل به كنتاكتور وارد مدار مي‌شود. در اين سناريو، كنترل توسط PLC انجام مي‌شود و فقط به يك تيغه باز نياز خواهيد داشت؛ بنابراين، نيازي به رله با پايه‌هاي زياد نيست.
براي اتصال PLC به كنتاكتور با استفاده از رله واسط، مراحل زير را مطابق شكل ۱۱ دنبال كنيد:
۱. A1 و A2 بوبين رله را به PLC متصل كنيد.
2. فاز R را به پايه COM رله وصل كنيد.
3. كنتاكت NO رله را به A1 بوبين كنتاكتور وصل كنيد و A2 بوبين كنتاكتور را به نول متصل كنيد.
4. از اتصال صحيح كنتاكتور به موتور اطمينان حاصل كنيد.
نحوه انتخاب رله
انتخاب رله به عوامل مختلفي بستگي دارد. در ادامه به مهم‌ترين عوامل دخيل در انتخاب رله اشاره خواهيم كرد:
۱. نوع برند: يكي از معروف‌ترين برندهاي رله در ايران، برند فيندر (Finder) است.
۲. ولتاژ كاري: رله‌ها هم در حالت AC و هم در حالت DC موجود هستند و داراي سطح ولتاژهاي مختلفي مي‌باشند.
۳. ميزان ولتاژ تحريك: ميزان ولتاژ تحريك در رله‌ها معمولاً ۵، ۱۲، ۲۴، ۴۸، ۱۰۰ و ۲۷۰ ولت است.
۴. تعداد ترمينال‌ها يا كنتاكت‌ها:تعداد كنتاكت‌ها بستگي به تعداد المان‌هايي دارد كه مي‌خواهيد كنترل كنيد.
۵. جريان رله:رايج‌ترين مقدار آمپر در رله‌ها ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۶ و ۲۵ آمپر است.
۶. نوع محفظه و بسته‌بندي رله: اين پارامتر بسته به محيط نصب انتخاب مي‌شود.
۷. فضاي تابلو برق:در نظر گرفتن حجم و فضاي موجود در تابلو برق، پارامتر مهمي در انتخاب رله است.
۸. دماي محيط: در دماي بالاي محيط، جريان كمتري از رله عبور مي‌كند، بنابراين بايد به اين نكته توجه داشت.
۹. قيمت: با توجه به نوسانات قيمت‌ها، اين پارامتر نيز در انتخاب رله‌ها تاثيرگذار است.
برندهاي رله و قيمت‌هاي موجود در بازار
در بازار ايران، رله‌هاي فيندر و پارس‌فانال از مشهورترين برندهاي موجود هستند
جمع‌بندي
در اين مقاله با رله‌ها، كاربردها، عملكرد و ساختار داخلي آن‌ها آشنا شديد. همچنين، نحوه اتصال PLC به كنتاكتور با استفاده از رله و معيارهاي انتخاب رله را فرا گرفتيد. اين اطلاعات تنها بخشي از دوره آموزش برق صنعتي ماهر است. براي يادگيري كامل مباحث برق صنعتي، به اين دوره مراجعه كنيد.
برچسب:
